[Thị trường] Nửa cuối năm 2023, Cú lội ngược dòng ấn tượng của xuất khẩu Việt Nam | Singhang Logistics

Vượt qua nhiều khó khăn do kinh tế thế giới không khả quan, tổng cầu là thế giới suy giảm khiến hoạt động thương mại bị ảnh hưởng nặng nề. Tuy nhiên, từ các tháng cuối năm 2023, xuất khẩu của Việt Nam đã có dấu hiệu phục hồi khả quan.
Dự báo hoạt động xuất khẩu năm 2024 tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức, khó lường, buộc Việt Nam phải cố gắng hơn nữa nhằm giữ đà phục hồi xuất khẩu, tăng ít nhất 6% so với năm 2023.

Việt Nam khó thoát khỏi những hậu quả bất lợi của sự tác động từ bên ngoài khi là nền kinh tế có độ mở cửa cao. Ðây là một trong những yếu tố quan trọng sẽ ảnh hưởng lên tình hình kinh tế vĩ mô, tốc độ tăng trưởng tổng thể của nền kinh tế cũng như đà phục hồi của xuất khẩu Việt Nam giai đoạn tiếp theo.

Dần tìm lại đà tăng từ nửa cuối năm 2023

Theo dự báo của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO),

• Thương mại thế giới sụt giảm dự báo tăng 0,8%, giảm một nửa so với mức dự đoán 1,7% của WTO hồi đầu năm vì đang đối phó với tình trạng bất ổn chính trị và kinh tế trên thế giới;
• Chi phí nguyên vật liệu đầu vào, sản xuất và logistics thế giới tăng cao;
• Tình trạng lạm phát tại nhiều nước dù đã giảm tốc song còn “neo” tại mức cao, dẫn tới xu thế cắt giảm tiêu dùng, nhất là ở một số nước nhập khẩu chính như Hoa Kỳ, EU, khiến nhu cầu tiêu dùng giảm sút.

Bên cạnh đó, tình trạng bảo hộ thương mại, chênh lệch về giá cả ở các nước xuất khẩu có cùng hàng hoá leo thang, trong khi các nước nhập khẩu lớn cũng liên tiếp dựng thêm nhiều rào cản kỹ thuật, tạo áp lực mới lên hàng xuất khẩu, tác động hết sức tiêu cực đối với hoạt động xuất khẩu của Việt Nam ngay từ những tháng đầu năm.

So với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, xuất khẩu bình quân quí I/2023 đã giảm 11,8%, theo đó khu vực kinh tế trong nước giảm nhiều hơn (giảm 17,4%) so với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (giảm 10%).

Nhưng từ cuối quý II/2023 đã có những dấu hiệu phục hồi khi xuất khẩu tháng sau cao hơn tháng trước (tháng 5/2023 tăng 4,3% so tháng trước; tháng 6 tăng 4,5%; tháng 7 tăng 0,8%, tháng 9 tăng 9%).

Ðến cuối năm, mức giảm xuất khẩu đã thu hẹp xuống còn 4,4% so với năm 2022.

Ðáng lưu ý, nếu so với mức suy giảm xuất khẩu của các nước cùng khu vực, xuất khẩu của nước ta nhìn chung hồi phục tốt. Cụ thể, kết thúc 9 tháng năm 2023, xuất khẩu của Malaysia giảm 11,7%; Indonesia giảm 12,3%; Singapore giảm 10,8%; Thái Lan và Philippines giảm 3,8% và 6,5%; Hàn Quốc giảm 11,5%, Nhật Bản giảm 5% và Trung Quốc giảm 5,7% so với cùng kỳ.

Mặc dù vậy, trong điều kiện kinh tế thế giới còn nhiều khó khăn, khu vực kinh tế trong nước cũng cố gắng tìm kiếm và phát triển thị trường xuất khẩu. Trong năm 2023, mức giảm xuất khẩu của khu vực nhập siêu (ước giảm 0,9%) thấp hơn đáng kể so với mức giảm của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (dự kiến giảm 5,9%) cũng tương tự thấp so với mức giảm xuất khẩu của cả nước

Theo Bộ Công thương, thành quả trên có được một phần lớn nhờ Việt Nam đã triển khai hiệu quả chương trình đa dạng hoá thị trường giữa thời điểm xuất khẩu vào các thị trường chính đều giảm sút. Kim ngạch xuất khẩu vào các thị trường truyền thống ở châu Phi, Ðông Âu, Bắc Âu, Tây Á đều có mức tăng trưởng cao.

Ngoài ra, nhờ điều tiết, khai thác tốt thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc, hàng hoá xuất khẩu không bị ùn tắc, nhất là vào cao điểm mùa vụ đã góp phần tăng trưởng tổng kim ngạch xuất khẩu vào thị trường này. Trong kế hoạch năm 2023, Trung Quốc cũng là thị trường xuất khẩu chủ lực duy nhất của Việt Nam có mức tăng trưởng 8,1% giữa bối cảnh các thị trường xuất khẩu khác gồm Hoa Kỳ, EU đồng loạt giảm.

Dấu ấn đáng chú ý nhất trong bức tranh xuất khẩu năm nay chính là cán cân thanh toán liên tục thặng dư năm thứ tám liên tục với mức xuất siêu ước đạt 28 tỷ USD, cao xấp xỉ gấp ba lần năm 2022, đóng góp đáng kể cho cán cân thương mại, góp phần tăng cao dự trữ ngoại hối, bình ổn tỉ giá cùng các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô khác của nền kinh tế.

Vụ trưởng Thống kê thương mại và dịch vụ (Tổng cục Thống kê) Nguyễn Việt Phong nhận định: Việc thặng dư hàng hoá 28 tỷ USD chủ yếu là nhờ tăng trưởng nhập khẩu thấp hơn tăng trưởng xuất khẩu (-8,9% so với -4,4%).

Tuy nhiên, tín hiệu tích cực cũng đến từ tổ chức nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam khi mức tăng trưởng nhập khẩu quí IV/2023 đều dương tại cả khu vực trong nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài dù ba quý vừa qua liên tục sụt giảm mạnh, tăng cao nhất vào tháng 12.

Cụ thể, so sánh cùng kỳ với tổng kim ngạch nhập khẩu tháng 12/2023 tăng 12,3%; theo thứ tự, khu vực trong nước tăng 7,6% và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng 15,1%.

Trong tháng 12, một vài mặt hàng nguyên nhiên phụ liệu cho hoạt động xuất khẩu cũng có tín hiệu tăng trưởng tương đối tích cực gồm: Xơ sợi tăng 24%; bông tăng 16,5% và nguyên phụ liệu vải, may mặc, da giày tăng 33, 6%.

Có thể hy vọng thị trường toàn cầu đang có dấu hiệu phục hồi, cùng với tín hiệu tích cực của xuất khẩu và nhập khẩu hàng hoá kể trên sẽ thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam bước đầu có nhu cầu nhập khẩu nhiều hơn, qua đó tạo tiền đề thúc đẩy xuất khẩu tăng trưởng khả quan suốt cả năm 2024.

Vẫn có nhiều thử thách phía trước

Hoạt động xuất khẩu hàng hoá đã có nhiều chuyển biến tích cực hơn khi tình hình kinh tế toàn cầu và trong nước đã có nhiều chuyển biến tích cực hơn. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã đưa ra những tín hiệu dừng tăng lãi suất và hướng tới việc hạ lãi suất trong năm 2024; tình trạng hàng hoá tồn kho cao ở Hoa Kỳ cũng đang cơ bản được cải thiện.

Tuy nhiên, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) nhận định tình hình xuất khẩu năm 2024 còn đối mặt với nhiều thách thức, khó khăn hơn. Ðó là xu thế tự do hoá thương mại ngày càng nhiều hơn, các nước thực hiện nhiều giải pháp đưa đầu tư trở lại trong nước, tạo thêm các hàng rào thương mại nhằm bảo hộ, khuyến khích đầu tư trong nước.

Các nước tiên tiến như Hoa Kỳ, EU rất quan tâm đến tăng trưởng xanh, đã và đang đưa ra nhiều chính sách mới như Hệ thống điều tiết carbon, Quy định bảo vệ rừng châu Âu,… có ảnh hưởng đối với một số ngành hàng xuất khẩu trọng điểm của nước ta.

Nhìn chung, áp lực bên ngoài lên hoạt động xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2024 sẽ đến từ một số kênh sau: Kênh thương mại thế giới khi nhiều nền kinh tế là bạn hàng lớn của Việt Nam tăng trưởng chậm, dẫn đến sức cầu chưa thể phục hồi mạnh, qua đó ảnh hưởng lên hoạt động xuất khẩu; kênh tài chính quốc tế với áp lực giảm giá đồng nội tệ so với đồng USD, tuy hỗ trợ tích cực đối với xuất khẩu song sẽ khiến chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu cho chế biến tăng cao và có thể tăng quy mô đáo hạn của các khoản vay quốc tế;…

Trong khi đó, xuất khẩu của Việt Nam cũng còn nhiều hạn chế trong nội tại khi vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI (chiếm khoảng 73% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước); giá trị gia tăng trong xuất khẩu chưa được như kỳ vọng; chi phí xuất khẩu sang phần lớn các thị trường chủ lực đều giảm mặc dù mức độ suy giảm đang dần được thu hẹp; …

Vì vậy, để đạt được mục tiêu phục hồi xuất khẩu, tăng khoảng 6% so với năm 2023, Cục Xuất nhập khẩu sẽ tập trung triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp:

• Tận dụng các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) thông qua tuyên truyền về quy tắc xuất xứ và cấp giấy chứng nhận xuất xứ, các cơ hội và cách thức tận dụng cơ hội từ các FTA;
• Tăng cường các hoạt động cung cấp thông tin thị trường trên nền tảng số để hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua các rào cản thương mại mới tại các thị trường nhập khẩu.

Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Trong điều kiện thế giới vẫn còn có nhiều biến động, thử thách, năm 2024 là năm có ý nghĩa quan trọng đối với việc hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chiến lược 5 năm (2021-2025).

Trong điều kiện như vậy, nhằm đạt và hoàn thành vượt mức các mục tiêu đã xác định, Bộ Công thương sẽ tiếp tục thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng và tích cực tham mưu khai thác tốt lợi thế từ hợp tác quốc tế với các nước lớn để đón đầu xu hướng chuyển dịch đầu tư các lĩnh vực công nghiệp cao sang quốc gia thứ 3 của các tập đoàn đa quốc gia, đặc biệt những lĩnh vực nước ta đang có tiềm năng và lợi thế gồm:

• Công nghệ bán dẫn
• Hạ tầng số
• Hạ tầng logistics
• Năng lượng tái tạo
• Công nghệ vật liệu mới
• Khai thác chế biến khoáng sản quý, chip và bán dẫn.

Bộ cũng sẽ tăng cường thực thi hiệu quả các giải pháp kết nối chặt chẽ giữa các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài với doanh nghiệp trong nước nhằm thúc đẩy phát triển kỹ năng quản trị, chuyển giao tri thức, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt, đáp ứng yêu cầu tham gia ngày càng sâu vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh đó, Bộ cũng thực hiện hiệu quả vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài đối với công tác hỗ trợ các tỉnh, doanh nghiệp khai thác hiệu quả các FTA do Việt Nam là thành viên nhằm mở rộng thị trường, mạng lưới tiêu thụ và thúc đẩy xuất khẩu; tăng cường công tác xúc tiến, kí kết mới và nâng cấp các FTA với các nước có nhu cầu lớn tại thị trường Trung Ðông, châu Phi và Nam Mỹ, . . .

Ðồng thời, tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mạnh sang xuất khẩu truyền thống kết hợp với phát triển thương hiệu, đẩy mạnh xuất khẩu bền vững. Nhằm khai thác hiệu quả thị trường nội địa còn nhiều tiềm năng.

Bộ cũng tập trung đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, phối hợp hài hoà hoạt động thương mại truyền thống với công nghệ thông tin, thương mại điện tử, kinh tế tuần hoàn; tăng cường công tác quản lý thị trường và nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, bảo vệ sản xuất và lợi ích người tiêu dùng, phù hợp với các cam kết quốc tế.